ဒိ၀ါ တပတိ အာဒိေစၥာ၊ ရတၲိမာ ဘာတိ စႏၵိမာ၊
သႏၷေဒၶါ ခတၲိေယာ ဘာတိ၊ စ်ာယီ တပတိ ျဗဟၼေဏာ၊
အထသဗၺမေဟာရတၲႎ ၊ ဗုေဒၶါတပတိေတဇသာ၊
(ဓမၼပဒ၊သံယုတၲ)
တာဒိသံ ေတဇသမၼႏၷံ၊ ဗုဒၶံ၀ႏၵာမိ အာဒရံ။ (ေပါရာဏ)
သႏၷေဒၶါ ခတၲိေယာ ဘာတိ၊ စ်ာယီ တပတိ ျဗဟၼေဏာ၊
အထသဗၺမေဟာရတၲႎ ၊ ဗုေဒၶါတပတိေတဇသာ၊
(ဓမၼပဒ၊သံယုတၲ)
တာဒိသံ ေတဇသမၼႏၷံ၊ ဗုဒၶံ၀ႏၵာမိ အာဒရံ။ (ေပါရာဏ)
အာဒိေစၥာ၊ ေရာင္ျခည္တစ္ေထာင္ အလင္းေဆာင္သည့္ ထြန္းေျပာင္ထိန္လင္း ရွင္ေနမင္းသည္။ ဒိ၀ါ၊ ေန႕အခါမွသာလွ်င္၊ တပတိ၊ ထြန္းလင္းက်က္သေရတင့္တယ္လွပါေပ၏။ စႏၷိမာ၊ ယုန္ျဖဴလနန္း ေသာ္တာစန္းသည္။ ရတၲႎ၊ ညဥ့္အခါမွသာလွ်င္ တပတိ၊ထြန္းလင္းၾကက္သေရ တင့္တယ္လွပါေပ၏။ ခတၲိေယာ၊ ေရေျမပိုင္သ စိုးရသနင္းျပည့္ရွင္မင္းသည္။ သႏၷေဒၶါ၊ ေရႊ၊ေငြ၊စိန္၊ေက်ာက္ ထိန္ထိန္ေတာက္သည့္ မင္းေျမာက္တန္ဆာ ဆင္ယင္မွသာလွ်င္။ ဘာတိ၊ ထြန္းလင္းက်က္သေရ တင့္တယ္လွပါေပ၏။ ျဗဟၼေဏာ၊ ကိေသလာကုန္ခန္း ရဟႏၲာ ပုဂၢိဳလ္သည္။ စ်ာယီ၊ အဘိဉာဥ္၀င္စား စ်န္ကစားမွသာလွ်င္။ တပတိ၊ ထြန္းလင္းက်က္သေရ တင့္တယ္လွပါေပ၏။ အထ၊ ထုိမွၾကဴး၍ ထူးသည္မွာကား။ ဗုေဒၶါ၊ သစၥာေလးပါးျမတ္ တရားကို ပိုင္းျခားထင္ထင္ သိျမင္ေတာ္မူေသာ ျမတ္စြာဘုရားသည္။ ေတဇသာ၊ ၾကက္သေရမ်ိဳးစံု တန္ခိုးဂုဏ္အားျဖင့္။ သဗၺမေဟာရတၲႎ၊ ေန႕ေရာညဥ့္ပါဘယ္ခါမဆိုင္း အခ်ိန္တိုင္း၌သာလွ်င္၊တပတိ ၊ ထြန္းလင္း က်ကသေရ တင့္တယ္လွပါေပ၏။ တာဒိသံေတဇသမၼႏၷံ၊ ထုိသို႕ ၾကက္သေရမ်ိဳးစံုတန္ခုိးဂုဏ္တို႕ႏွင့္ ျပည့္စံုေတာ္မူသည္ျဖစ္၍ ေနမင္း၊လမင္း၊ရဟန္းတသင္းတို႕ထက္ ထြန္းလင္းၾကက္သေရ တင့္တယ္ေတာ္မူေပ ထေသာ။ ဗုဒၶံ သစၥာေလးပါးျမတ္တရားကို ပိုင္းျခားထင္ထင္သိျမင္ေတာ္မူေသာ ျမတ္စြာဘုရားကို။ အဟံ၊ တပည့္ေတာ္သည္။ အာဒရံ ၀ႏၵာမိ၊ ဗုဒၶဂုဏ္ကို အာရံုထပ္ထပ္ စိတ္ေဇာကပ္လွ်က္ မျပတ္ရိုက်ိဳး လက္စံုမိုး၍ ရွိခုိးကန္ေတာ့ပါသည္ ျမတ္စြာဘုရား။
ဒီဂါထာကေတာ့ အလံုးစံုမဂၤလာရွိလို႕ "သဗၺမဂၤလာ" ဂါထာ, တစ္ေထာင္တန္လို႕" သဟႆရဟ" သစၥာျပဳတာမို႕ "သစၥ"ဂါထာလို႕ေခၚတဲ့ ဂါထာပါ။
ဓမၼပဒပါဠိ, သံယုတၱပါဠိေတာ္မွာလာတဲ့ ဂါထာပါ။ တခ်ိဳ႕ပါဠိရတယ္။ အနက္မရ။ တစ္ခ်ိဳ႕ ပါဠိ၊အနက္ ရျပန္ေတာ့ ဂါထာျဖစ္ေပၚလာပံုကိုမသိၾကဘူး။ ဒါေၾကာင့္ ပါဠိ၊ အနက္၊ ဂါထာျဖစ္ေပၚလာပံုေလးကို ေရးသား ေပးလိုက္ပါတယ္။
ျမတ္စြာဘုရားဟာ တစ္ခုေသာ သီတင္းကၽြတ္လျပည့္ေန႕ညမွာ တရားေဟာပလႅင္ေပၚမွာ သီတင္းသံုး ေနပါတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္မွာ ေနမင္းႀကီး ၀င္ေတာ့မည္ဆဲဆဲ အေနာက္ေတာင္ေပၚမွာ ေမးတင္ေနပါတယ္။ အေရွ႕ဥဒည္စြန္းမွာေတာ့ ေငြလမင္းႀကီးထြက္ေပၚစျပဳေနပါၿပီ။ တစ္ဖက္မွာေတာ့ ပေႆနဒီေကာသလမင္းႀကီး မင္းတန္ဆာအစံု၀တ္ဆင္ၿပီး မွဴးမတ္ ဗိုလ္ပါအျခံအရံနဲ႕ တရားနာေနပါတယ္။ တစ္ဖက္မွာေတာ့ ကာဠဳဒါယီ ရဟႏၲာမေထရ္ျမတ္ႀကီး စ်န္၀င္စားၿပီးေနပါတယ္။ ျမတ္စြာဘုရား၊ ေနမင္း၊ လမင္း၊ ေကာသလမင္း၊ ကာဠဳဒါယီ မေထရ္တို႕ဟာ အသီးသီး သူ႕ၾကက္သေရနဲ႕သူ ရွိေနတာကို ရွင္အာနႏၵာမေထရ္ျမတ္ ျမင္ေတာ္မူပါတယ္။ အဲဒီ ၾကက္သေရရွိေနတဲ့ ၅ မ်ိဳးထဲမွာ ေနမင္းဟာ ေန႕အခါမွာပဲ တင့္တယ္တယ္။ လမင္းဟာ ညဥ့္အခါမွာပဲ တင့္တယ္တယ္။ ေကာသလမင္းဟာ မင္းေျမာက္တန္ဆာ ဆင္ယင္ထားတဲ့အခါမွာဘဲ တင့္တယ္တယ္။ ရဟႏၲာ မေထရ္ျမတ္ဟာလည္း စ်န္၀င္စားတဲ့အခါမွဘဲ တင့္တယ္တယ္။ ၾကက္သေရရွိတယ္။ သံုးေလာကထြဋ္ထား ျမတ္စြာဘုရားကေတာ့ ၾကက္သေရမ်ိဳးစံု တန္ခိုးဂုဏ္တို႕ျဖင့္ ေန႕ေရာ,ညဥ့္ေရာ အခ်ိန္ရွိသေရြ႕ တင့္တယ္တယ္။ ၾကက္သေရရွိတယ္။ အဲဒီလို ရွင္အာနႏၵာမေထရ္ျမတ္က ရွဳျမင္ေတာ္မူပါတယ္။ အဲဒီရွဳျမင္ေတာ္မူတဲ့အတုိင္း ျမတ္စြာဘုရားကို ေလွ်ာက္တယ္။ အဲဒီေတာ့ ျမတ္စြာဘုရားက ရွင္အာနႏၵာ ေလွ်ာက္တာကို လက္ခံေတာ္မူပါ တယ္။ အဲဒါေၾကာင့္ ဒီဂါထာဟာ ျမတ္စြာဘုရားေဟာဂါထာျဖစ္လာပါတယ္။ အဲဒါက ျမတ္စြာဘုရားလက္ထက္က အေၾကာင္းအရာျဖစ္ပါတယ္။
ျမတ္စြာဘုရား ပရိနိဗၺာန္စံၿပီးေနာက္ ႏွစ္ေပါင္း ၅၀၀ ေလာက္ သီဟိုဠ္ကၽြန္းမွာ ဘာတိကတိႆမင္းႀကီး နန္းစံပါတယ္။ မင္းႀကီးဟာ တစ္ခုေသာ သီတင္းကၽြတ္လျပည့္ေန႕မွာ မွဴးမတ္ဗိုလ္ပါ ပရိတ္သတ္ႏွင့္အတူ မဟာေစတီကို ဖူးေျမာ္ရန္ ထြက္ေတာ္မူပါတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္ကလည္း ေန၀င္ခါနီး လထြက္တဲ့အခ်ိန္ျဖစ္ပါတယ္။ ထုတယ္ႀကီးမားတဲ့ မဟာေစတီေတာ္ျမတ္ႀကီးအေပၚ အေနာက္ဘက္မွ ေန၀င္ခါနီးဆည္းဆာေရာင္ျခည္၊ အေရွ႕ဘက္မွ လထြက္ခါစ ျဖဴ၀င္းေအးျမေသာ လေရာင္တို႕က်ေရာက္ကာ ၾကက္သေရရွိေနပံုကို မင္းႀကီးျမင္ရေတာ့ အမတ္ႀကီးဘက္ကိုလွည့္ၿပီး အမတ္ႀကီးတို႕ မဟာေစတီေတာ္ျမတ္ႀကီး ၾကက္သေရ ရွိလိုက္တာ။ ျမတ္စြာဘုရားေဟာေတာ္မူတဲ့ ပါဠိေတာ္မွာ ဒီလုိၾကက္သေရရွိတဲ့ဂါထာမ်ား မရွိဘူးလားလို႕ေမး ေတာ့ အမတ္ႀကီးတစ္ေယာက္က လက္အုပ္ခ်ီၿပီး ေနမင္းဘက္ကိုလွည့္ကာ "ဒိ၀ါတပတိ အာဒိေစၥာ" ဟုရြတ္ဆိုပါတယ္။ တဖန္လလမင္းဘက္လွည့္ၿပီး"ရတၲိမာ ဘာတိ စႏၵိမာ" လို႕ ရြတ္ဆိုပါတယ္။ တဖန္ ဘာတိကတိႆမင္းႀကီး ဘက္ကိုလွည့္ၿပီး "သႏၵေဒၶါ ခတၱိေယာ ဘာတိ" လို႕ဆိုပါတယ္။ မဟာေစတီအနီးရွိ သံဃာေတာ္မ်ားသီတင္းသံုးတဲ့ မဟာ၀ိဟာရေက်ာင္းဘက္လွည့္ၿပီး "စ်ာယီ တပတိ ျဗဟၼေဏာ" လို႕ရြတ္ဆိုပါတယ္။ ေနာက္ဆံုးက်ေတာ့မွ ေနေရာင္လေရာင္ တို႕ျဖင့္ တင့္တယ္လ်က္ရွိတဲ့ မဟာေစတီေတာ္ျမတ္ႀကီး ဘက္ကိုလက္အုပ္ခ်ီလွည့္ၿပီး " အထ သဗၺမေဟာရတၱႎ၊ ဗုေဒၶါတပတိ ေတဇသာ" လို႕ဆိုၿပီး ဘုရားရွိခုိးလိုက္ပါတယ္။
အဲဒီအခါမွာ ဘာတိကတိႆမင္းႀကီးက "အုိအမတ္ႀကီး လက္အုပ္ကိုမခ်လိုက္ပါနဲ႕ဦး" လို႕ေျပာၿပီး အသျပာတစ္ေထာင္ထုပ္ကို အမတ္ႀကီးရဲ႕ လက္ထဲထည့္ၿပီး ပူေဇာ္လုိက္ပါတယ္။ အဲဒါေၾကာင့္ ဒီ "ဒိ၀ါတပတိဂါထာ" ဟာသဟႆရဟ=သဟႆ= တစ္ေထာင္။ အရဟ=ထိုက္တန္တဲ့ တစ္ေထာင္တန္ဂါထာ လို႕ဆိုပါတယ္။ သစၥာျပဳရာ ေရာက္လို႕ "သစၥာ"ဂါထာလို႕လည္း ဆိုပါတယ္။ ဆိုတာေလးကို သီတင္းကၽြတ္လျပည့္အမွီ သံုးေလာကထြဋ္ထား သဗၺညဳ ျမတ္စြာဘုရားရွင္ကိုယ္ေတာ္ျမတ္ႀကီးအား ရွိခုိးလုိက္ၾကပါကုန္စို႕………………………..။
ေမတၱာရွင္ ေဖာင္ေဒးရွင္း
ခင္မင္စြာျဖင့္....
ေဇာ္သိခၤ
ဒီဂါထာကေတာ့ အလံုးစံုမဂၤလာရွိလို႕ "သဗၺမဂၤလာ" ဂါထာ, တစ္ေထာင္တန္လို႕" သဟႆရဟ" သစၥာျပဳတာမို႕ "သစၥ"ဂါထာလို႕ေခၚတဲ့ ဂါထာပါ။
ဓမၼပဒပါဠိ, သံယုတၱပါဠိေတာ္မွာလာတဲ့ ဂါထာပါ။ တခ်ိဳ႕ပါဠိရတယ္။ အနက္မရ။ တစ္ခ်ိဳ႕ ပါဠိ၊အနက္ ရျပန္ေတာ့ ဂါထာျဖစ္ေပၚလာပံုကိုမသိၾကဘူး။ ဒါေၾကာင့္ ပါဠိ၊ အနက္၊ ဂါထာျဖစ္ေပၚလာပံုေလးကို ေရးသား ေပးလိုက္ပါတယ္။
ျမတ္စြာဘုရားဟာ တစ္ခုေသာ သီတင္းကၽြတ္လျပည့္ေန႕ညမွာ တရားေဟာပလႅင္ေပၚမွာ သီတင္းသံုး ေနပါတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္မွာ ေနမင္းႀကီး ၀င္ေတာ့မည္ဆဲဆဲ အေနာက္ေတာင္ေပၚမွာ ေမးတင္ေနပါတယ္။ အေရွ႕ဥဒည္စြန္းမွာေတာ့ ေငြလမင္းႀကီးထြက္ေပၚစျပဳေနပါၿပီ။ တစ္ဖက္မွာေတာ့ ပေႆနဒီေကာသလမင္းႀကီး မင္းတန္ဆာအစံု၀တ္ဆင္ၿပီး မွဴးမတ္ ဗိုလ္ပါအျခံအရံနဲ႕ တရားနာေနပါတယ္။ တစ္ဖက္မွာေတာ့ ကာဠဳဒါယီ ရဟႏၲာမေထရ္ျမတ္ႀကီး စ်န္၀င္စားၿပီးေနပါတယ္။ ျမတ္စြာဘုရား၊ ေနမင္း၊ လမင္း၊ ေကာသလမင္း၊ ကာဠဳဒါယီ မေထရ္တို႕ဟာ အသီးသီး သူ႕ၾကက္သေရနဲ႕သူ ရွိေနတာကို ရွင္အာနႏၵာမေထရ္ျမတ္ ျမင္ေတာ္မူပါတယ္။ အဲဒီ ၾကက္သေရရွိေနတဲ့ ၅ မ်ိဳးထဲမွာ ေနမင္းဟာ ေန႕အခါမွာပဲ တင့္တယ္တယ္။ လမင္းဟာ ညဥ့္အခါမွာပဲ တင့္တယ္တယ္။ ေကာသလမင္းဟာ မင္းေျမာက္တန္ဆာ ဆင္ယင္ထားတဲ့အခါမွာဘဲ တင့္တယ္တယ္။ ရဟႏၲာ မေထရ္ျမတ္ဟာလည္း စ်န္၀င္စားတဲ့အခါမွဘဲ တင့္တယ္တယ္။ ၾကက္သေရရွိတယ္။ သံုးေလာကထြဋ္ထား ျမတ္စြာဘုရားကေတာ့ ၾကက္သေရမ်ိဳးစံု တန္ခိုးဂုဏ္တို႕ျဖင့္ ေန႕ေရာ,ညဥ့္ေရာ အခ်ိန္ရွိသေရြ႕ တင့္တယ္တယ္။ ၾကက္သေရရွိတယ္။ အဲဒီလို ရွင္အာနႏၵာမေထရ္ျမတ္က ရွဳျမင္ေတာ္မူပါတယ္။ အဲဒီရွဳျမင္ေတာ္မူတဲ့အတုိင္း ျမတ္စြာဘုရားကို ေလွ်ာက္တယ္။ အဲဒီေတာ့ ျမတ္စြာဘုရားက ရွင္အာနႏၵာ ေလွ်ာက္တာကို လက္ခံေတာ္မူပါ တယ္။ အဲဒါေၾကာင့္ ဒီဂါထာဟာ ျမတ္စြာဘုရားေဟာဂါထာျဖစ္လာပါတယ္။ အဲဒါက ျမတ္စြာဘုရားလက္ထက္က အေၾကာင္းအရာျဖစ္ပါတယ္။
ျမတ္စြာဘုရား ပရိနိဗၺာန္စံၿပီးေနာက္ ႏွစ္ေပါင္း ၅၀၀ ေလာက္ သီဟိုဠ္ကၽြန္းမွာ ဘာတိကတိႆမင္းႀကီး နန္းစံပါတယ္။ မင္းႀကီးဟာ တစ္ခုေသာ သီတင္းကၽြတ္လျပည့္ေန႕မွာ မွဴးမတ္ဗိုလ္ပါ ပရိတ္သတ္ႏွင့္အတူ မဟာေစတီကို ဖူးေျမာ္ရန္ ထြက္ေတာ္မူပါတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္ကလည္း ေန၀င္ခါနီး လထြက္တဲ့အခ်ိန္ျဖစ္ပါတယ္။ ထုတယ္ႀကီးမားတဲ့ မဟာေစတီေတာ္ျမတ္ႀကီးအေပၚ အေနာက္ဘက္မွ ေန၀င္ခါနီးဆည္းဆာေရာင္ျခည္၊ အေရွ႕ဘက္မွ လထြက္ခါစ ျဖဴ၀င္းေအးျမေသာ လေရာင္တို႕က်ေရာက္ကာ ၾကက္သေရရွိေနပံုကို မင္းႀကီးျမင္ရေတာ့ အမတ္ႀကီးဘက္ကိုလွည့္ၿပီး အမတ္ႀကီးတို႕ မဟာေစတီေတာ္ျမတ္ႀကီး ၾကက္သေရ ရွိလိုက္တာ။ ျမတ္စြာဘုရားေဟာေတာ္မူတဲ့ ပါဠိေတာ္မွာ ဒီလုိၾကက္သေရရွိတဲ့ဂါထာမ်ား မရွိဘူးလားလို႕ေမး ေတာ့ အမတ္ႀကီးတစ္ေယာက္က လက္အုပ္ခ်ီၿပီး ေနမင္းဘက္ကိုလွည့္ကာ "ဒိ၀ါတပတိ အာဒိေစၥာ" ဟုရြတ္ဆိုပါတယ္။ တဖန္လလမင္းဘက္လွည့္ၿပီး"ရတၲိမာ ဘာတိ စႏၵိမာ" လို႕ ရြတ္ဆိုပါတယ္။ တဖန္ ဘာတိကတိႆမင္းႀကီး ဘက္ကိုလွည့္ၿပီး "သႏၵေဒၶါ ခတၱိေယာ ဘာတိ" လို႕ဆိုပါတယ္။ မဟာေစတီအနီးရွိ သံဃာေတာ္မ်ားသီတင္းသံုးတဲ့ မဟာ၀ိဟာရေက်ာင္းဘက္လွည့္ၿပီး "စ်ာယီ တပတိ ျဗဟၼေဏာ" လို႕ရြတ္ဆိုပါတယ္။ ေနာက္ဆံုးက်ေတာ့မွ ေနေရာင္လေရာင္ တို႕ျဖင့္ တင့္တယ္လ်က္ရွိတဲ့ မဟာေစတီေတာ္ျမတ္ႀကီး ဘက္ကိုလက္အုပ္ခ်ီလွည့္ၿပီး " အထ သဗၺမေဟာရတၱႎ၊ ဗုေဒၶါတပတိ ေတဇသာ" လို႕ဆိုၿပီး ဘုရားရွိခုိးလိုက္ပါတယ္။
အဲဒီအခါမွာ ဘာတိကတိႆမင္းႀကီးက "အုိအမတ္ႀကီး လက္အုပ္ကိုမခ်လိုက္ပါနဲ႕ဦး" လို႕ေျပာၿပီး အသျပာတစ္ေထာင္ထုပ္ကို အမတ္ႀကီးရဲ႕ လက္ထဲထည့္ၿပီး ပူေဇာ္လုိက္ပါတယ္။ အဲဒါေၾကာင့္ ဒီ "ဒိ၀ါတပတိဂါထာ" ဟာသဟႆရဟ=သဟႆ= တစ္ေထာင္။ အရဟ=ထိုက္တန္တဲ့ တစ္ေထာင္တန္ဂါထာ လို႕ဆိုပါတယ္။ သစၥာျပဳရာ ေရာက္လို႕ "သစၥာ"ဂါထာလို႕လည္း ဆိုပါတယ္။ ဆိုတာေလးကို သီတင္းကၽြတ္လျပည့္အမွီ သံုးေလာကထြဋ္ထား သဗၺညဳ ျမတ္စြာဘုရားရွင္ကိုယ္ေတာ္ျမတ္ႀကီးအား ရွိခုိးလုိက္ၾကပါကုန္စို႕………………………..။
ေမတၱာရွင္ ေဖာင္ေဒးရွင္း
ခင္မင္စြာျဖင့္....
ေဇာ္သိခၤ
